მოვიდა წელიწადის ყველაზე ხალისიანი და მხიარული დრო - ზაფხული. ეს მართლაც ასეა, რადგან ზაფხულის მოსვლა ალბათ ყველას გვიხარია! იმავდროულად,ზაფხულის დასაწყისი მრავალი ათასი უფროსკლასელებისთვის და აბიტურიენტებისთვის,მშობლებსა და ახლობლებისთვის განცდებითა და მღელვარებით აღსავსე  გამოცდების პერიოდია. გასაკვირი არც არის, რომ შემდგომი ორი თვის განმავლობაში სკოლის გამოსაშვები, საატესტატო და ერთიანი ეროვნული გამოცდების თემა ყველაზე აქტუალური გახდება და უფრო ხშირად დაისმევა კითხვა: როგორ მოვემზადოთ და როგორ გავიაროთ ხანგრძლივი გამოცდების მარათონი?

ვფიქრობთ, რომ ყველასთვის ცნობილია შტამპად ქცეული ჭეშმარიტება - გამოცდაზე გასასვლელად საჭიროა: მოემზადო, წინა ღამეს გამოიძინო, დაწყებამდე შეჭამო შოკოლადი და ჩააბარო გამოცდა, ანუ ყველაფერი მარტივზე - მარტივია.

სინამდვილეში კი ყველაფერი ამდენად მარტივი არ არის - წლების განმავლობაში რომც ემზადებოდეს, იძინოს არა ერთი ღამე და ჭამოს კილოგრამობით შოკოლადი გამოცდის ჩაგდება თურმე წარჩინებულ მოსწავლესაც შეუძლია. ან პირიქით სკოლის პერიოდში არც თუ დიდად წარჩინებულმა მოსწავლემ შეიძლება ადვილად და წარმატებით გადალახოს ყველა გამოცდა. ამ „საოცრებას“ მხოლოდ იღბლიანობით ვერ ახსნი. მისი არსი ფსიქოლოგიურ განწყობაში, გამოცდის წამატებულად ჩაბარების ტექნოლოგიის ცოდნაში, კონცენტრაციისა და შიშის დაძლევის უნარში უნდა ვეძებოთ. იცით, რომ თურმე გამოცდაზე გასულ ადამიანთა 60%-ზე მეტი ღბულობს უფრო დაბალ შეფასება ვიდრე იმსახურებს რეალობაში და ეს იმიტომ ხდება, რომ მომზადებისა და თვით გამოცდის პროცესში ის განიცდის ფსიქოლოგიური ხასიათის პრობლემებს. მაგრამ ამ პრობლემებს შეიძლება შეებრძოლოთ: სწორი ფსიქოლოგიური მიდგომა, გამოცდისთვის მომზადებისა და ჩაბარების ტექნიკა ხელს შეგიწყობთ მათ დაძლევაში.  

რა თქმა უნდა, მხოლოდ და მხოლოდ ფსიქოლოგია ვერ დაგეხმარებათ გამოცდაზე წარმატების მიღწევაში. ამისთვის  სათანადო მომზადებაა საჭირო და ეს პროცესი უფრო ეფექტური და შედეგიანი შეგვიძლია გავხადოთ. მაგალითად, ინფორმაციის ხარისხიანი ათვისების - SQ3R-ტექნიკის, კრეატიული კითხვისა და მენნტალური რუკების - mindmapping -ის მეშვეობით.  მათ შესახებ მოდით ვისაუბროთ შემდგომში, იმ შემთხვევაში თუ ეს ტექნიკა დაგაინტერესებთ.

ცნობილია თქვენთვის, რომ წარმატებულ მოსწავლეთა უმეტესი ნაწილი, საშუალო დონის მოსწავლესთან შედარებით, უშუალოდ მომზადების პროცესს  50%-მდე ნაკლებ დროს ახმარს? მართალია, ისინი ამას უმეტესად აღწევენ არა მასალის ათვისების ტექნიკის ცოდნის შედეგად, არამედ სუფთა ინტუიციურად და სხვების მიერ მომზადებისთვის დახარჯული დროს ნახევარი მათ შეუძლიათ მოახმარონ სხვა საინტერესო საქმეს ან ურთიერთობას, შეფასება კი მიიღონ მაღალი. დაბეჯითებით შეიძლება ითქვას, რომ ამის მიღწევა თითქმის ყველას შეუძლია, მაგრამ ამისთვის საჭიროა დაეუფლო მასალის ათვისების ტექნიკას.

ნებისმიერი ჩვენთაგანისთვის ცნობილია შიშის გრძნობა, რომელიც გვეუფლება გამოცდის წინ. უდაოა, რომ გამოცდა ყოველთვის - სტრესია, რომელსაც თან ერთვის ადრენალინის ამოფრქვევა. გარდა ამისა გამოცდის დაწყებამდე იზრდება მღელვარება, ოფლიანობა, გვეწყება მუხლებში კანკალი, ზოგს კი კუჭ-ნაწლავში პრობლემების  შეგრძნება.

სასურველია ყველამ გავითვალისწინოთ, რომ შიშის დაძლევისთვის გამოყენებული ნებისმიერი  სამედიცინო პრეპარატი არა მხოლოდ დაგამშვიდებთ, არამედ, იმავდროულად, „დაამუხრუჭებს“ ყველა რეაქციას და მათ შორის აზროვნების პროცესს. ყველაზე სწორი გამოსავალი კი იმაში მდგომარეობს, რომ ხელში ავიყვანოთ საკუთარი თავი. პირადი გამოცდილებაც ხომ გიჩვენბთ იმას, რომ მიუჯდები მერხს და გაეცნობი შესასრულებელ დავალებას ან დასმულ ამოცანას, მღელვარება, კანკალი და სხვა სახის პრობლემა გადაგივლის. ჩვენ კი გირჩევთ - თუ გსურთ აიცილოთ ამგვარი უსიამოვნო გამოვლენები აუცილებლად უნდა დაეუფლოთ საკუთარ ემოციებზე კონტროლის დაწესების ტექნიკას.

გაითვალისწინეთ, რომ გამოცდის ჩაბარების პროცესში წარმოქმნილმა სტრესულმა მდგომარეობამ შესაძლოა გამოიწვიოს ორგანიზმის ფიზიკური და ფსიქოლოგიური შესაძლებლობების დაქვეითება. აქედან გამომდინარე, თუ ვერ შესძლებთ  სტრესების  დაძლევას, თქვენში იმატებს შიშის გრძნობა და მოგეჩვენებათ, რომ მომზადების მიუხედავად  არაფერი არ იცით. ეს ფაქტორი აიხსნება იმით, რომ გამომცდის შიშის გამო ადამიანი იმყოფება უკიდურესად დაძაბულ მდგომარეობაში და მისი ემოციური სფერო ახდენს ყურადღების, მეხსიერებისა და აზროვნების უნარის ბლოკირებას.

როგორ ვისწავლოთ საკუთარ ემოციებზე კონტროლის დამყარება? ამისათვის, გამოცდამდე და უშუალოდ გამოცდის წინ დადექით ხოლმე სარკის წინ  და ეცადეთ დაარწმუნოთ საკუთარი თავი: „მე ძლიერი ვარ, მზად ვარ გამოცდისთვის! ყველაფერი გამომივა!“ აგრეთვე ეცადეთ მიაღწიოთ ორგანიზმის სიმშვიდეს.ამისთვის რამდენიმე ჯერ მოადუნეთ, შემდეგ კი დაძაბეთ ხელის ტევნები, ტერფები და თვალები. გულში მშვიდად დაითვალეთ ათამდე, შემდეგ კი კვლავ დაითვალეთ, ოღონდ უკუთვლით. ეს ხერხი ქმნის სწრაფი დამშვიდების შესაძლებლობას. დამშვიდებისთვის აგრეთვე ეფექტურია სუნთქვითი ვარჯიში: ჩაისუნთქეთ (დაითვალეთ ერთიდან - რვამდე)  - გააკეთეთ პაუზა (ოთხამდე თვლით) - ამოისუნთქეთ (რვამდე დათვლით). შიშის დაძლევის კიდევ ერთი ხერხი არსებობს და ის მეხსიერებიდან არასასიამოვნო ემოციების განდევნაში და მათი სასიამოვნო განცდებით ჩანაცვლებაში გამოიხატება. იფიქრეთ იმაზე, რომ გამოცდა არ წარმოადგენს ცხოვრების დასასრულს, არამედ მისი დასაწყისი და პირველი ნაბიჯია. თქვენ ხომ გჯერათ, რომ წინ მრავალი სიახლე და საინტერესო ამბავი გელით!

სიმშვიდის მისაღწევად გამოცდების პერიოდში აუცილებლად  დაიცავი დღის სათანადო რეჟიმი.                                                                

წინადღეს არ დაიწყო ტექსტების უაზრო დაზეპირება. გამოცდილება ადასტურებს, რომ ადამიანი ნაკლებად იმახსოვრებს გამოცდის წინა ღამეს დაზეპირებულ მასალას. მომზადება უმჯობესია დაასრულო გამოცდამდე 17-18 საათით ადრე. გამოცდაზე არ წაიღო  სახელმძღვანელოები იმ მიზნით, რომ დაწყებამდე სადმე მოსაცდელსა თუ დერეფანში კიდევ მოასწრებ მეცადინეობას ან გამეორებას. როგორც წესია, ამგვარ მცდელობას სასურველი შედეგი არ მოაქვს, პირიქით თავში ის მხოლოდ  არევ-დარევას იწვევს და უფრო ზრდის შიშის შეგრძნებას.                                                                                                            

წინა საღამოს უმჯობესია აირჩიო დამამშვიდებელი საქმიანობა, მაგალითად, მიიღო შხაპი, გაისეირნო. სასარგებლო იქნება ტელევიზიით თუ ნახავ გასართობ ან იუმორისტულ გადაცემას. ცნობილია, რომ სიცილი ხსნის სტრესს და ამაღლებს შრომისუნარიანობას.                                                                          

გამოცდის წინაღამეს ადრდე უნდა დაწვე და კარგად გამოიძინო, დაძინების წინ გაიხსენე ნებისმიერი სასიამოვნო ამბავი ან მოვლენა, ანუ განიცადო დადებითი ემოციები.

გამოცდის წარმატებულად ჩაბარება დად წილადაა დამოკიდებული ადამიანის თვითშეფასების ადეკვატურობაზეც. გამოცდისთვის აუცილებელია კარგი მომზადება და საკუთარ ძალებში სათანადო რწმენა, წინააღმდეგ შემთხვევაში ადამიანი ღებულობს უფრო დაბალ შეფასებას, ვიდრე იმსახურებს. მაგრამ გადამეტებულად მაღალი თვითდაჯერებულობაც შესაძლოა იქცეს არასასურველი შეფასების მიზეზად. ის იწვევს უყურადღებობას და მომზადების მიმართ დაუდევარ დამოკიდებულებს. ამ ტიპის შემთხვევაში  დოზირებული შიში შესაძლოა სასარგებლოც გახდეს, ის იწვევს მეტ პასუხისმგებლობას და აუმჯობესებს მეხსიერებას.

რა ვქნათ თუ გამოცდის შედეგი არ გაამართლებს მოლოდინს? ალბათ უმჯობესია, რომ ეს ძალზე მნიშვნელოვანი და ნამდვილად ამაღელვებელი კითხვა  წინასწარ იყოს განხილული ოჯახში, ვინაიდან სრული გარკვეულობის შეგრძნება უფრო მეტ შანს იძლევა იმისათვის, რომ ადამიანმა განიცადოს ნაკლები შიში გამოცდის მიმართ. გამოსაცდელმა მკაფიოთ უნდა იცოდეს, რომ ცუდი შედეგის შემთხვევაში მას ელის არა დასჯა, არამედ ალტერნატიული, დამზღვევი  ვარიანტი. ვფიქრობთ, რომ ამ ვარიანტის შერჩევა მოსწავლის თუ აბიტურიენტის პრეროგატივი უნდა იყოს, მშობელმა კი უმჯობესია  გაიზიაროს გონივრული გადაწყვეტილება და დაეთანხმოს მას.

ავტორი :ალექსანდრე ეჯიბაძე